STUDIMET KRITIKE PËR LETËRSINË SHQIPE TË GIUSEPPE GRADILONES

Studiuesi me origjinë arbëreshe, profesori emeritus Giuseppe Gradilone, student i latinistit të madh Paratore dhe nxënës shpirtëror i Ernest Koliqit, misionin e të cilit e vijoi edhe duke drejtuar Institutin e Studimeve Shqiptare në Universitetin “La Sapienza”, spikat me kontributin e tij në studimet e letërsisë shqipe kryesisht përmes përmbledhjeve studimore me fokus të shtrirë nga ato të letërsisë arbëreshe, ku zotëron leximi i De Radës, i Serembes e i Schiroit, te ato të letërsisë shqipe në leximet e holla të Naimit, të Mjedës, të Fishtës e të Koliqit, për të mbërritur deri te autorët bashkëkohorë si Pjetër Arbnori, Visar Zhiti, Dritëro Agolli, Fatos Arapi dhe Kasëm Trebeshina, disa prej të cilëve duke i prezantuar cilësisht për herë të parë në hapësirën kulturore italiane. Përmes një kombinini metodologjik që e karakterizon si studiues, ai privilegjon kërkimet komparativiste dhe variantistike, veçanërisht në kërkimin e “reflekseve klasike” të letërsisë shqipe në disa prej autorët më të rëndësishëm të saj si De Rada, Naimi, Schiro e Fishta. Ndërsa në autorët bashkëkohorë ai sprovon leximin e kontrastiv mes ideologjisë si skemë e imponim dhe filozofisë së lirisë si botëkuptim e kërkim i lirisë krijuese të shkrimtarit, duke hetuar shpesh raportin mes tekstit, autobiografisë dhe vetërrëfimit.

Lo studioso di origine arbëresh, professore emerito Giuseppe Gradilone, stato allievo del grande latinista Paratore e stretto collaboratore di Ernest Koliqi, la cui missione ha proseguito dirigendo l'Istituto di Studi Albanesi dell'Università "La Sapienza", spicca nel panorama culturale albanese per il suo contributo allo studio della letteratura albanese attraverso la disamina della letteratura arbëreshe, con particolare riguardo alle personalità di spicco quali il De Rada, Serembe e Schirò, della letteratura albanese, con approfondimenti delle opere di Naim Frashëri, Mjeda, Fishta e Koliqi, per raggiungere agli autori contemporanei come Pjetër Arbnori, Visar Zhiti, Dritëro Agolli, Fatos Arapi e Kasëm Trebeshina, alcuni dei quali presentati degnamente per la prima volta al lettore italiano. Fondatore della filologia albanese, il suo solido metodo di studio privilegia la comparativistica e la variantistica. Eccellente la ricerca dei "riflessi classici" della letteratura albanese in alcuni dei suoi autori più rappresentativi, come De Rada, Naim Frashëri, Schirò e Fishta. Degli autori contemporanei mette in rilievo il travaglio creativo, la libertà dello scrittore in lotta con gli schemi ideologici proposti e imposti, cogliendo l’universalità del messaggio poetico e indagando spesso il rapporto tra testo, autobiografia e auto-narrazione.